Pionier Hendrik van der Bijl (FAK)
Hendrik van der Bijl was die dryfkrag agter die stigting van Evkom (deesdae Eskom) en die nywerheidsreus Yskor.
Hendrik Johannes van der Bijl is in Pretoria gebore en het aan die Hoër Jongenskool Franschhoek gematrikuleer. Daarna het hy aan die Victoria-kollege op Stellenbosch gestudeer en sy BSc met fisika, chemie en wiskunde as hoofvakke met lof geslaag. Van 1909 tot 1913 het hy in Halle en in Leipzig in Duitsland gestudeer. Hier het hy ’n PhD behaal met ’n tesis oor die gedrag van suiwer vloeistof onder die invloed van radioaktiwiteit.
In 1912 is hy as dosent in fisika aan die Königlich Sächsische Technische Hochschule in Dresden aangestel. Sy navorsing het die aandag getrek van prof. Robert A Millikan, op wie se aandrang Van der Bijl as navorsingsfisikus by die American Telephone and Telegraph Company en die Western Electric Company aangestel is. Hy het van 1913 tot 1920 in die Verenigde State van Amerika gewoon.
In 1920 het hy op versoek van genl. Jan Smuts na Suid-Afrika teruggekeer as wetenskaplike en tegniese raadgewer vir die regering. Die Elektrisitieitsvoorsieningskommissie (Evkom) is in 1923 gestig as ’n nasionale elektriesekragstelsel, met Van der Bijl as voorsitter. Evkom vas verantwoordelik vir die oprigting van kragsentrales by onder meer Witbank en Colenso en vir die voorsiening van elektrisiteit op die platteland.
Hy het deur die staalvervaardigingsentra van Europa getoer en Yskor in 1928 begin. Na die ontdekking van ystererts by Thabazimbi is die African Metals Corporation (Amcor) in 1937 naby Vereeniging gestig. Van 1940 tot 1946 was Van der Bijl verantwoordelik vir die twee nywerhede wat van die grootste belang vir enige nywerheidstaat is, naamlik elektrisiteit en staal. Teen 1944 het die staalaanleg by Vereeniging so groot geword dat behuising vir die werknemers ’n probleem geword het. Die dorp Vanderbijlpark, wat na hom vernoem is, is gevolglik gestig.
Hy is op 2 Desember 1948 in die ouderdom van 61 jaar aan kanker oorlede.
