Karel Landman
Groot Trek
Bloedrivier
Alexandria (Port Alfred, Port Elizabeth area)
Karel Landman Huis Uithoek Wasbank
Karel Landman Monument
Alexandria distrik tussen Port Elizabeth en Port Alfred
Oos-Kaap
S33°70,7 E 26°97.7
Monument bring hulde aan Karel Landman en die groot groep trekkers wat tydens
die Groot Trek uit hierdie gebied getrek het.
Karel Landman was tweede in bevel tydens die Slag
van Bloedrivier 16.12.1838. Eerste in bevel was Andries Pretorius. Aangesien
Andries Pretorius tydens die slag in sy hand gewond is, was dit onder Karel
Landman se bevel wat die Zoeloes tot by Umgungundlovo agterna gesit is en die
hoofstat van die Zoeloes vernietig is. Hy was ook aanvoerder tydens die Slag
van Wit Umfolozi 27.12.1838.
Karel Landman is gebore 5.3.1796 in Uitenhage en
sterf 2.4.1875 in Pietermaritzburg distrik. Hy was ñ suksesvolle boer digby die
Boesmansrivier in die Uitenhage Albaniedistrik. Die 6de grensoorlog dwing hom
en medeburgers om van hulle plase af te vlug en ly hulle swaar verliese. Julie
1837 verkoop hy sy grond en trek die binneland in en is hy trekleier van een
van die grootste trekgeselsskappe, 39 gesinne, ongeveer 180 trekkers plus al
hulle werkers. ñ Tog van ongeveer 885km tot in Natal.
Die monument is ontwerp deur Gerard Moerdijk en is in die vorm van ñ aardbol, deursnee ongeveer 5m, met ñ ossewa en osse wat oor Afrika trek. Hoeksteen is gelê 16.12.1938 tydens simboliese ossewatrek en die onthulling 16.12.1939 op De Kol-rant. Meer as 1000 feesgangers het dit bygewoon. Onthulling is gedoen deur Ds WA Landman, ñ burger van Alexandria en familie van Karel Landman. In sy rede het hy hoorders gemaan om die ideale van die vadere te bewaar en sodoende te verhoed dat die monumente later grafstene word, wat slegs as herinneringe aan ñ roemryke verlede kan dien.
Bron.Wikipedia. Voortrekkermonument se verjaarsdag kalender ter herdenking aan die Groot Trek 175 jaar.
Byvoeging: (In eggsa)
b2c10 Karel Pieter Landman: Voortrekkerleier, onverskrokke vegter, tweede in bevel by Bloedrivier.
(By Hendrik Strydom)
Karel Landman is op 5 Maart 1796 in die distrik Uitenhage gebore as seun van Johannes Abraham en Martha Maria Rog. Soos die meeste van sy tydgenote aan die Oosgrens ontvang hy geringe formele onderwys. Hy gaan op jeugdige ouderdom reeds op kommando. As jongeling begin hy redelik selfstandig boer. Hy trou voor hy mondig word op 14 Februarie 1817 te Uitenhage met b1c6d8e5 Agatha Jacomina Meijer. In 1823 koop hy saam met sy broer Johannes Abraham die plaas Melkhoutboom naby Olifantshoek (Alexandria), digby die Boesmansrivier, As ’n suksesvolle boer koop hy in Desember 1834 sy broer se aandeel in Melkhoutboom sowel as ’n aangrensende stuk weiveld. Noodgedwonge moes hy slegs enkele weke later tydens die Sesde Grensoorlog (1834 – 35) met ’n groep medeburgers weswaarts van sy plaas af vlug,
Na die oorlog verkeer die boere in groot nood weens die swaar verliese. Landman en veldkornet Buchner verkry regeringslenings om die boere in die omliggende wyke weer op die been te bring. Landman speel ’n leidende rol in plaaslike en kerklike sake. Ten spyte van die finansiële hulp aan boere het Uys van Uitenhage reeds met verkenningstogte na Natal begin. Op 10 Junie 1837 verkoop Landman sy grond, In Oktober trek hy en sy gesin ook na Natal. Hy word vergesel van 39 gesinne met ongeveer 180 Blanke mans, vrouens en kinders wat bestaan uit die families Booysen, Nel, Las, Rudolph, Scheepers, Van Niekerk, Van Rooyen en Vermaak. Hul volg die bekende roete deur Transoranje (Vrystaat) na die Drakensberg. Hier verneem hulle in Februarie 1838 die ontstellende nuus van die moord op Piet Retief en die slagting by Bloukrans. Landman bereik Gerrit Maritz se laer by Doornkop in Maart 1838.
In die laers heers ’n gevoel van rou, swaarmoedigheid en twyfel. Onderlinge verdeeldheid vererger sake. Landman word gekies kommandant van Modderlaer. Op 16 Mei 1838 word hy gekies as hoofkommandant van die verenigde laers. Op dieselfde dag neem hy Port Natal namens die Voortrekkers in besit en verbeter die haweverdediging. Hy behartig die plaaslike administrasie en hanteer die goedere wat as noodleniging per skip aan die Trekkers gestuur is. Hy vestig beesboere in ’n versterkte laer totdat hul later in veiliger omstandighede op nuwe plase langs die kus-vlakte gevestig kon word. Met hul terugkeer uit Port Natal het Gerrit Maritz ernstig siek geword, Hy stel voor dat Karel Landman militêre bevel oorneem, aangesien hy homself reeds as dapper, vreeslose krygsman onderskei het. In April is Landman veldkornet tydens die “Vlugkommando”-strafekspedisie teen die Zoeloes waartydens Piet en Dirkie Uys gesneuwel het. Op 6 Junie 1838 word Landman tot algemene Kommandant gekies in die plek van die ongestelde Maritz en speel hy ‘n groot rol in die openbare lewe. Hy steun die Suid-Afrikaanse Bybelvereniging.
Tydens die Slag van Bloedrivier op 16 Desember 1838 is Karel Landman tweede in bevel onder generaal Andries Pretorius. Aangesien Pretorius tydens die slag in sy hand gewond is, word Landman tydelik leier van die Boeremag. Hy lei die kommando wat die Zoeloes tot by Umgungundlovu agtervolg en die hoofstat vernietig het. Hy is ook die aanvoerder tydens die Slag van Wit Umfolozi op 27 Desember. As Volksraadslid vir die nuutgestigte Republiek van Natalia dien hy op verskeie komitees, en ook as tydelike voorsitter (1840–1841). As landdros van Pietermaritzburg dring hy daarop aan dat die Voortrekkers se regte gerespekteer word tydens onderhandelinge met majoor Charters, die Britse bevelvoerder in Natal,. Hy slaag egter nie daarin om die Boere se ammunisie wat die Britte gekonfiskeer het, terug te kry nie. Met die aankoms van kaptein Thomas Smith en sy troepemag en die daaropvolgende botsing met Andries Pretorius in 1842, is daar ’n wending in Landman se oortuiging. Hy weier om die wapen teen die Britte op te neem. Hy verhuis en vestig hom op sy plaas Uithoek aan die Kliprivier, distrik Glencoe, waar hy tot sy dood op 80 jaar op 2 April 1875, woon. Dit beteken dat hy die res van sy lewe onder Britse bewind geleef het. Sy grafskrif bevat die woorde van Openbaring 14:13 – Salig is van nou af die dode wat in die Here sterwe.
Alhoewel hy nie ’n inspirerende leier was nie, en soms geneig om té versigtig op kommando te wees, was hy ’n onverskrokke, dapper kryger. Ten tyde van sy dood op 80 was hy die laaste lewende vername Voortrekkerleier. Op 16 Desember 1939 is ’n monument ter ere van Karel Landman op die plaas De Kol-rant in die distrik Olifantshoek (Alexandria) onthul, ’n indrukwekkende reuse aardbol van 5 meter in deursnee deur Coert Steynberg.
BRONNE / SOURCES: Albertyn, CF: Ensiklopedie van die Wêreld 6: 443; Boëseken, A: Die Nuusbode; Grobler, J: Monumentale Erfenis; Heese, JA: SAG 5: 25, 608; Kruger, DW: SABW 3: 508; Potgieter, DJ: SESA 1: 300; 6: 531; 10: 345; Preller, G: Andries Pretorius; Pretorius, F: Geskiedenis van Suid-Afrika; Schoon, HF: Diary of Erasmus Smit; Thom, HB: Die lewe van Gert Maritz; Visagie, JC: Voortrekkerleiers en trekroetes; Visagie, JC: Voortrekkerstamouers.
Karel Landman Museum tussen Patterson en Alexandria Foto’s: Louise Jordaan Facebook 2022
